Hoe je meer werk verzet met minder mensen dankzij de slimme inzet van technologie

◼ Door een rap vergrijzende werknemerspopulatie staat de arbeidsmarkt onder enorme druk en dat wordt de komende jaren niet minder. Dat betekent dat organisaties steeds meer met steeds minder mensen moeten doen.

◼ Deze ontwikkeling legt druk op werkgevers om een goede balans te vinden tussen overleven op de korte termijn en investeren in de lange termijn. Het vinden van die balans vraagt om leiderschap en duidelijke keuzes.

◼ In (AI) technologie schuilt een grote belofte als een manier om de arbeidsextensiviteit te vergroten. Deze technologie wordt steeds toegankelijker en beter inzetbaar voor organisaties.

◼ Daarnaast zal de adoptie van technologie leiden tot verschuivingen in benodigde competenties in de arbeidsmarkt. Dit nodigt uit tot een reskillingoperatie, waarin zowel de overheid, de werkgever als de werknemer hun steentje moeten bijdragen.

De arbeidsmarkt staat onder enorme druk en dat wordt de komende jaren niet minder, voorspellen Hoogleraar Bastiaan Starink en data en technology expert Mona de Boer. Maar wie veerkracht en weerbaarheid van werknemers optimaal wil benutten, kan een oplossing vinden in tech en AI.

Als het om vraagstukken rond de workforce gaat, springt de schaarste op de arbeidsmarkt het meest in het oog, zegt Bastiaan Starink. De komende jaren gaat een rap vergrijzende werknemerspopulatie massaal met pensioen. Starink: ‘Dat betekent dat je steeds meer met steeds minder mensen moet doen. Het is onvermijdelijk dat we daardoor vaker technologie moeten gaan inzetten. Denk bijvoorbeeld aan robots in de zorg.’

Kleur bekennen

Mona de Boer: ‘Verandering is altijd een thema voor organisaties geweest. Wat deze tijd toch anders maakt is het tempo. Kijk naar de lancering van ChatGPT. Dat is slechts enkele maanden geleden maar het voelt als jaren.’

Volgens De Boer zorgt de snelle opkomst van nieuwe technologieën voor grote uitdagingen. ‘In de twintig jaar dat ik dit werk doe heb ik niet eerder de druk ervaren van de keuzes die je als leider van een organisatie moet maken. Als je nu CEO bent dat is de balans vinden tussen lange en korte termijn beslissingen complexer dan ooit. Je moet nu kleur bekennen.’

Technologie als grote belofte

Starink herkent de afweging lange vs. korte termijn. De druk op werkgevers neemt toe. Niet alleen neemt de roep om hoge lonen toe terwijl energieprijzen en andere kosten stijgen. Ook de oorlog in Oekraïne schopt het maken van plannen in de war. ‘Een normale reactie lijkt dan: lonen niet verhogen en reorganiseren. Kijk maar naar de Amerikaanse technologiebedrijven.’

In Europa ziet Starink die grootschalige ontslagrondes nog niet gebeuren: ‘Dat komt onder andere omdat we weten dat de arbeidsmarkt schaarste de komende jaren alleen maar toeneemt. Er ligt meer focus op het behouden van mensen. Maar dat plaatst werkgevers wel voor een dilemma: want je moet nu overleven als werkgever en tegelijk investeren in de toekomst.’

AI zorgt voor tijdsbesparing

De Boer bestudeerde de afgelopen zes jaar uitgebreid de mogelijkheden van AI. Hoe komt het dat die belofte zich nog niet op grote schaal vertaald heeft in een verbetering van de arbeidsproductiviteit? Volgens haar komt dat doordat veel organisaties ‘er nog niet klaar voor waren’. ‘De mogelijkheden waren er wel. Maar men stond nog onvoldoende open. Nu zie je iets anders gebeuren. AI toepassingen worden laagdrempeliger. De performance wordt ook steeds beter.’

De Boer ziet vooral voor kenniswerkers die een groot deel van hun tijd kwijt zijn met het vergaren van informatie, enorme mogelijkheden. ‘Als je als consultant of als arts tachtig procent van je tijd bezig bent met het vergaren en analyse klaar maken van informatie, dan bieden dit soort AI-oplossingen een gigantische tijdsbesparing.’ De Boer dicht de adaptatie nu ook grotere kansen toe: ‘Zoiets als ChatGPT wandelt via medewerkers gewoon de organisatie binnen. Dit is geen centraal besluit van de CEO meer.’

_{Bastiaan Starink, Workforce transformation specialist en bijzonder hoogleraar. Foto: Roxy de Groot}

^{Mona de Boer, Data & Technology expert. Foto: Roxy de Groot}

Mensen van vlees en bloed

Bastiaan Starink ziet hier ook andere mogelijkheden ontstaan. Onlangs hoorde hij het verhaal van een vacaturesite die de teksten nu door ChatGPT liet schrijven. Die teksten bleken meer reacties te genereren dan de traditionele vacatureteksten van copywriters.

Starink: ‘In een klap maakt dat het werk van die copywriters overbodig. Daar kun je van schrikken, als copywriter zijnde. Maar het punt is dat we in Nederland bijna 500.000 (!) openstaande vacatures hebben. In de zorg, in het onderwijs, bij Defensie en de politie. Daar hebben we mensen van vlees en bloed voor nodig. Dus al die mensen wiens werk straks door AI wordt overgenomen, moeten naar ander werk worden begeleid.’

Starink erkent dat dit proces geen kwestie is van een paar poppetjes op een ander plekje zetten: ‘Van copywriter naar verpleegkundige? Dat is een groot maatschappelijk vraagstuk. Dat vraagt om moed. Maar laten we die reskillingoperatie zien als een kans. En niet als een bedreiging.’

Digitale vaardigheid als basis

Zowel De Boer als Starink zien de grote verbouwing van de arbeidsmarkt als een gedeelde verantwoordelijkheid. Zowel de overheid, de werkgever als de werknemer zal zijn of haar steentje bij moeten dragen. Om mensen ‘duurzaam inzetbaar te houden’, zullen ze nieuwe vaardigheden moeten leren. Starink vindt dat je hier best sturend mag optreden als overheid. ‘Je moet de inzet van-werk-naar-werk alleen besteden aan banen en functies die een bijdrage leveren aan de BV Nederland op langere termijn. Alleen inzetten dus voor skills waar vraag naar is en die toekomstbestendig zijn.’

De Boer denkt dat de angst om je baan te verliezen aan AI niet terecht is. ‘Je moet eerder bang zijn dat je je baan verliest aan iemand die weet hoe je moet omgaan met AI.’ Ze ziet hierbij een grote rol voor technologie als ondersteuning in het bijscholen of omscholen van medewerkers. Het aanleren van een minimale digitale vaardigheid moet een basis zijn voor de héle beroepspopulatie. ‘Mensen moeten hiermee leren omgaan. Juist een kenniseconomie is heel gevoelig voor de recente ontwikkelingen. Al vraag ik me wel af of die urgentie al zo breed wordt gevoeld.’

Een briljant stukje tekst

Ook Starink ziet technologie als middel om een brug te slaan tussen wat mensen kunnen en wat er op de werkvloer nodig is. Hij verwijst naar tooling die bijvoorbeeld krachtige analyses maakt van een werknemerspopulatie en kan voorspellen welke skills de komende jaren nodig zijn om succesvol te zijn. ‘Zo kun je inzichtelijk maken: wie is omschoolbaar en wie niet? Waar moeten we in investeren?’

Volgens Starink is het onvermijdelijk dat mensen die voorheen een goede boterham verdienden als duider van complexe teksten, zoals bijvoorbeeld advocaten en juristen, hun werk de komende tijd drastisch zullen zien veranderen. ‘We hebben bij mij onlangs op de Rechtenfaculteit de CAO voor de uitzendbranche laten samenvatten door een bot die ChatPDF heet. Daar rolde een briljant stukje tekst uit. Dat betekent dat je als jurist straks veel meer een validerende rol krijgt, bijvoorbeeld.’

Dit is de tijd van breinbrekers

Maar hoe maak je nu plannen, als leider en beslisser? De Boer keert terug op haar punt dat het nu draait om het maken van de juiste afweging, zowel op de lange als korte termijn. Ze wil niet generaliseren maar vindt wel dat er te vaak ad-hoc wordt geopereerd. Terwijl het beter is om -ondanks alle onzekerheden- een plan voor de lange termijn te maken. ‘De luxe positie om keuzes vooruit te schuiven is er niet meer. Wie nu te lang wacht met het toepassen van technologie en AI om de workforce weerbaarder, wendbaarder en veerkrachtiger te maken, krijgt daar onvermijdelijk spijt van.’

Moeten we tot slot ook nog wat medeleven hebben met de leiders van dit moment? Nu ze zo worden overstelpt met uitdagingen op het gebied van demografie, klimaat, technologie en geopolitieke onzekerheid? Starink denkt dat juist nu er zo veel op het spel staat, de uitdagingen van leiders interessanter zijn dan ooit. ‘Dit is de tijd van echte breinbrekers. Op de winkel passen wil toch helemaal niemand?’ De Boer onderschrijft dat helemaal: ‘Je wordt leider omdat je je bezig wilt houden met grote vraagstukken op de lange termijn. Nou zou ik zeggen, dit is je kans.’

Over Mona de Boer

Mona de Boer adviseert organisaties over de toepassing van data en technologie, dus hoe je innovaties integreert in bedrijfsprocessen. De afgelopen zes jaar ligt haar persoonlijke focus vooral op Artificial Intelligence. De Boer is partner bij PwC.

Over Bastiaan Starink

Bastiaan Starink helpt werkgevers uit de publieke en private sector met vraagstukken over HR en workforcemanagement, van transformaties en aantrekkelijk werkgeverschap tot people analytics. Daarnaast is Starink Bijzonder Hoogleraar Arbeidsmarkt, Pensioenen en Belasting aan Tilburg University. Starink is partner bij PwC.

Benieuwd hoe ook u transformeert naar een veerkrachtige organisatie?

Klik hier